Μία από τις δραματικές και συνάμα τραγικές στιγμές στην Ιστορία της μεταπολεμικής Ηλείας εξελίχθηκε το πρωινό της 22ας Οκτωβρίου 1947 με την δολοφονία 33 ανδρών του Αποσπάσματος Παπανικολοπούλου στην περιοχή Χαβαρόβρυση ,μεταξύ Αμαλιάδος και Πηνείας . Βρισκόμασταν στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και η ηρεμία ανάμεσα στον Ελληνικό Λάο δεν είχε αποκατασταθεί πλήρως.
Από την μία μεριά οι αντεκδικήσεις ήσαν ακόμη έντονες ήδη από την Κατοχή και οι προσωπικές επιθέσεις ήταν συχνό φαινόμενο . Όσοι είχαν ανοικτούς λογαριασμούς από την κατοχική περίοδο προσπαθούσαν όλοι να τις υλοποιήσουν με κάθε κόστος και εις βάρος της ηρεμίας του τόπου . Αλλά και από την άλλη υπήρχε μια καλά οργανωμένη μειοψηφία ανάμεσα στον Λαό που με την καθοδήγηση ξένων και ντόπιων οπαδών του Διεθνούς Κομμουνισμού (κάτι που σήμερα το πιστοποιούν και τα αρχεία των Ανατολικών Κρατών , που δείχνουν την ανοικτή στήριξη των κομμουνιστικών καθεστώτων στον Στρατό των ανταρτών ) άρχισαν μια διαρκή ανταρσία εναντίον του Ελληνικού Κράτους . Αναφερόμαστε στα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά την περίοδο 1946-1949 ονομάστηκαν κατά καιρούς «Εμφύλιος Πόλεμος » ή «Συμμοριτοπόλεμος »ή «Κομμουνιστική Ανταρσία » και έληξε με την οριστική ήττα των κομμουνιστών ανταρτών το θέρος του 1949.
Το έτος 1947 ήταν κρίσιμο για την εξάπλωση της Ανταρσίας αυτής . Στην Πελοπόννησο και άλλες επαρχίες της Χώρας είχε ξεκινήσει η δράση ένοπλων κομμουνιστικών ομάδων ,που λειτουργούσαν με την μορφή συμμοριών και χτυπούσαν εναντίον στρατοπέδων και σταθμών του στρατού ,της Εθνοφυλακής ή της Χωροφυλακής .
Στην περιοχή της Ηλείας και κυρίως στην μεριά του Ηλειακού κάμπου και προς την πλευρά της Πηνείας δρούσε η ομάδα Σφακιανού , ενός αντάρτη από την Κρήτη που είχε μείνει από τα χρόνια της Κατοχής στην Πελοπόννησο. Ο τοπικός πληθυσμός βλέποντας την ανεπάρκεια του Κράτους για την ασφάλεια του υπέμενε τις επιθέσεις των ανταρτών με ό,τι αυτό συνεπαγόταν .
Σε αντίβαρο της δράσεως αυτής είχε συγκροτηθεί από το Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως το φθινόπωρο του 1947 μια ένοπλη ομάδα από Χωροφύλακες και οπλίτες των Μονάδων Ασφαλείας Υπαίθρου με όρια δράσεως μεταξύ Αμαλιάδος και Πηνείας . Επικεφαλής ήταν ένας Ανθυπολοχαγός από τις Καμάρες Αιγίου με στρατιωτική δράση και θάρρος ,ο Ελευθέριος Παπανικολόπουλος . Χώρος ευθύνης του ήταν η περιφέρεια της Πηνείας και η ασφάλεια της πόλεως της Αμαλιάδος .
Την 22αν Οκτωβρίου 1947 , καθώς το Απόσπασμα Παπανικολοπούλου γύριζε από ερευνητική επιχείρηση εναντίον της ομάδος του συμμορίτη Σφακιανού στην περιοχή Εφύρας Πηνείας και κατευθυνόμενο προς Χάβαρι ,δέχτηκε επίθεση από αντάρτες της ομάδος Σφακιανού με αποτέλεσμα την εξόντωση των 33 από τους άνδρες του Παπανικολοπούλου που επέβαιναν σε φορτηγό όχημα . Ανάμεσα στους άνδρες του Παπανικολοπούλου οι 29 σκοτώθηκαν αμέσως με χειροβομβίδες και πυρά πολυβόλου , 4 συνελήφθησαν ζωντανοί και άλλοι 4 διέφυγαν κρυμμένοι στις γύρω ρεματιές . Οι 4 συλληφθέντες βρέθηκαν λίγο μετά πιο πέρα κατακρεουργημένοι.
Η είδηση της σφαγής συγκλόνισε την περιοχή της Αμαλιάδος και όλης της Ηλείας . Η κηδεία τους από τον Ιερό Ναό Αγίου Αθανασίου υπήρξε μια παλλαϊκή συγκέντρωση με οργή τόσο για την άνανδρη σφαγή από τους Αντάρτες αλλά και για την ανεπάρκεια του Κράτους να διασφαλίσει τον τόπο από επιθέσεις σαν αυτήν .Έναν μήνα μετά οι συμμορίτες επιτέθηκαν στην πόλη της Αμαλιάδος ,στις 24 προς 35 Νοεμβρίου 1947 ,και προκάλεσαν νέες πληγές στην ζωή του τόπου .
Θα περάσουν αρκετοί μήνες ώστε να εξαλειφθεί αυτή η απειλή και να επανέλθει η ηρεμία στον τόπο .Εν τω μεταξύ πολλοί Έλληνες και οι οικογένειες τους και από τις δύο πλευρές της εσωτερικής αυτής αντιπαράθεσης θα χάσουν την ζωή τους ή θα ταλαιπωρηθούν .Η Ελλάς πλήρωνε το δικό της τίμημα μετά την Κατοχή στην αντιπαλότητα του Ψυχρού Πολέμου. Στις πληγές της Κατοχής και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προστίθενται νέες και συχνά αγιάτρευτες .
Σήμερα στην περιοχή της Χαβαρόβρυσης ένα μικρό και απέριττο εικονοστάσι -ηρώων θυμίζει την θυσία του Παπανικολόπουλου και των ανδρών του . Κάθε Οκτώβριο ,την τελευταία Κυριακή πριν την 28η Οκτωβρίου δεκάδες συγγενείς και φίλοι από την Ηλεία και άλλες περιοχές της Ελλάδος ανάβουν ένα κερί στην μνήμη των πεσόντων . Είναι και αυτό μία μικρή υπενθύμιση για τις μεγάλες και διαρκείς θυσίες του τόπου για Ελευθερία ,Ειρήνη και Δημοκρατία , ιδιαίτερα στις δύσκολες εποχές που βιώνει ο σύγχρονος Ελληνισμός .
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας
καθηγητής Φιλόλογος-Γραμματέας Συνδέσμου Οπλιτών Νομού Ηλείας
Ύστερα από αυτά τα γεγονότα ξεκίνησαν σιγά σιγά κάποιες αναφορές για παραφυσικά φαινόμενα .Φωνές , κραυγές, παρουσίες στον χώρο , ενώ κάποιες αναφορές λένε για πλάσματα δαιμονικά που εμφανίζονταν στην περιοχή αυτή τις νύχτες.... Συγκεκριμένη αναφορά έλεγε για κάποιον χωριανό που περνούσε με το γαϊδούρι του από εκεί την νύχτα , όταν εμφανίστηκε μπροστά του ένα παιδάκι που έκλαιγε.
Ο χωριανός σταμάτησε και πήρε το παιδάκι μαζί του . Όσο περνούσε η ώρα και πολύ πριν φτάσουν στο χωριό που βρίσκεται πιο πάνω από την περιοχή αυτή, το παιδάκι αυτό άλλαζε όψη και μεγάλωνε, μεγάλωσε τόσο που τα πόδια του σέρνονταν κάτω στο χώμα. Ο χωριανός που καθόταν μπροστά γύρισε το κεφάλι του πίσω να δει τι συμβαίνει όπου και αντίκρισε ένα πλάσμα πλέον δαιμονικό αντί του μικρού παιδιού. Χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του βγάζει από την τσέπη του αμέσως ένα μαχαίρι *μαυρομάνικο όπου το είχε πάντα μαζί του. Το πλάσμα όταν είδε το μαχαίρι πέταξε μακριά βγάζοντας κραυγές. Άλλη αναφορά έχει να κάνει πάλι με κάποιο παιδί που ήταν στο σημείο αυτό και πήγαινε τρέχοντας πίσω από μια μοτοσυκλέτα. Ο οδηγός της μοτοσυκλέτας όταν αντιλήφθηκε ότι ήταν κάποιο παιδί ακριβώς πίσω του και έτρεχε , αύξησε την ταχύτητα του , το παιδί όμως ήταν πάλι πίσω του και άρχιζε να μεγαλώνει μέχρι που πέρασε από το σημείο αυτό και εξαφανίστηκε. Το ίδιο βράδυ ο ίδιος μοτοσικλετιστής έπρεπε να περάσει πάλι από το σημείο αυτό για να γυρίσει πίσω σπίτι του. Μόλις έφτασε εκεί , η μηχανή και τα φώτα του έσβησαν ξαφνικά χωρίς να υπάρχει κάποιο τεχνικό πρόβλημα.
Ευχαριστούμε για την πολύτιμη βοήθεια του , τον Βασίλη Νικολακόπουλο.
*μαυρομάνικο μαχαίρι : Είναι το μαχαίρι που φτιάχνεται στην Κρήτη. Η λαβή του κρητικού μαχαιριού ονομάζεται "μανίκα" και είναι φτιαγμένη από ζωική ύλη ,κέρατο ή κόκαλο, ενώ στα πολυτελέστερα από τα Κρητικά μαχαίρια είναι κατασκευασμένη από ελεφαντόδοντο. Τα μαχαίρια με τις σκουρόχρωμες κεράτινες λαβές ονομάζονται "μαυρομάνικα".
Το Κρητικό μαχαίρι χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής των Κρητικών, ακόμα και σε μαγικές τελετές. Την πρακτική της χάραξης του μαγικού κύκλου με μαυρομάνικο μαχαίρι ασκούσαν οι μάγοι του νησιού, κυρίως σε μια μαγο-δαιμονική συνάντηση, η οποία ονομαζόταν "νταβέτι".
Την πιο χαρακτηριστική περιγραφή για τη χάραξη του μαγικού κύκλου με μαυρομάνικο μαχαίρι στην Κρήτη, με σκοπό την επίτευξη μαγικού σκοπού, μας τη δίνει ο Νικόλαος Πολίτης, περιγράφοντας τη διδασκαλία του λυράρη, από τις Νεράιδες, για να παίζει με δεξιοτεχνία τη λύρα του:
Όποιος θέλει να μάθει να παίζει καλά λύρα πηγαίνει μεσάνυχτα σε ένα έρημο σταυροδρόμι, κ' εκεί χαράζει κάτω στη γη με μαυρομάνικο μαχαίρι ένα γύρο, μπαίνει μέσα, κάθεται και παίζει. Σε λίγο έρχονται ολούθε οι Νεράιδες και τον τριγυρνούν. Ο σκοπός τους δεν είναι καλός, θέλουν να τον πατάξουν. Μα αφού δεν μπορούν να μπουν στον
κύκλο που είναι χαραγμένος με μαυρομάνικο μαχαίρι, κοιτάζουν με κάθε τρόπο να τον ξεπλανέψουν και να τον τραβήξουν έξω. Του λένε γλυκά λόγια, όμορφα τραγούδια και του κάνουν χίλια - δύο τσακίσματα, μα εκείνος αν είναι φρόνιμος πρέπει να εξακολουθεί να παίζει ατάραχος λύρα χωρίς να βγει από τον κύκλο.
Αφού δεν τα καταφέρουν τον καλούν να βγει από τον κύκλο για να τον μάθουν να παίζει καλύτερα λύρα. Εκείνος τίποτα. Τότε του ζητούν τη λύρα. Ο λυράρης τη δίνει, φυλάγεται όμως να μη βγει έξω από τον κύκλο το χέρι ή άλλο μέρος του σώματος, γιατί του κόβεται ή ζουρλαίνεται.
Τότε αρχίζει μία νεράιδα να παίζει με πολύ τέχνη και στη συνέχεια του επιστρέφουν τη λύρα με την ελπίδα ότι θα πειστεί να βγει από τον κύκλο για να τον βλάψουν".
Ο Ν. Πολίτης περιγράφει ότι η παράδοση της λύρας από το λυράρη στις νεράιδες και αντίστροφα από τις νεράιδες στο λυράρη, χωρίς να περνάει κανένας τα όρια του κύκλου που χαράχθηκε με το μαυρομάνικο μαχαίρι, συνεχίζεται όλη τη νύχτα μέχρι να λαλήσει ο πρώτος κόκορας. Τότε εκείνες του ζητούν να τους δώσει κάτι δικό του και για αντάλλαγμα θα του μάθουν να παίζει λύρα σαν αυτές. Ο λυράρης τους δίνει συνήθως ένα νύχι του και εκείνες του μαθαίνουν να παίζει με εξαιρετική δεξιοτεχνία κι ύστερα χάνονται με το πρώτο φως της ημέρας.
Για το λόγο αυτό, παλιότερα αν έπαιζε κανένας λυράρης με πολύ τέχνη τη λύρα του έλεγε: "Αμ' ήντα θαρρείτε; Εγώ τη λύρα την έμαθα στο σταυροδρόμι".